Zoals beloofd – Het verhaal van de Joden van Krakau

Het heeft even geduurd voordat we zover waren dat we onderstaand verhaal konden schrijven. De grote lijn kennen we allemaal. Omdat we 30 jaar geleden al eens in Auschwitz waren en nog goed wisten hoe we er door van de kaart raakten, besloten we dat niet te herhalen. En toch, nu in Krakau kwam het weer hard binnen. Er is niks moois van te maken, dus hieronder, zonder opsmuk, de opsomming van wat wij ervan begrijpen.

Voor het uitbreken van WO II had Krakau 68.000 joodse inwoners op een bevolking van 200.000. Een op de vier inwoners was dus Joods en Pools. Veel van de Joodse Polen melde zich vrijwillig om tegen de Duitsers te vechten toen ‘hun Polen’ werd bedreigd.In 1945 keren er maar 5.000 Joden terug in Krakau.In de 15e eeuw werden de Joden gedwongen om te verhuizen naar Kazimierz, toen nog een zelfstandige stad. Hier ontstond al gauw een succesvol handelscentrum, de eerste synagoges en begraafplaats werden gebouwd. Kazimierz werd de op een na belangrijkste stad van Polen totdat deze in de 18e eeuw een wijk van Krakau werd. Krakau had tegen die tijd ook een levendig cultureel leven en een van de oudste universiteiten van Europa. In september 1939 valt Duitsland Polen binnen. Er is een verdedigingsleger, maar Krakau wordt als stad niet verdedigd. De Duitsers herkennen de architectonische en culturele kwaliteit van Krakau en benoemen de stad tot hun hoofdstad in Polen waardoor de stad nagenoeg ongeschonden door de oorlog komt, met dien verstande dat alle Joodse gebouwen worden gebruikt voor opslag of als stal nadat de Joden, op 15.000 na, uit de stad verdreven zijn en in 1942 in een getto in Podgórze worden ondergebracht. De 15.000 die mochten blijven werden in werkkampen onder gebracht. Een daarvan is Deutsche emailwaren fabriek (DEF) van Schindler. De getto bestaat uit 30 straten, 320 gebouwen met 3.167 kamers en daaromheen een muur in de vorm van metershoge Joodse grafstenen (Matseva) – het kan maar duidelijk zijn wat de bedoeling is -. Oorspronkelijk woonden er in deze wijk 3.000 mensen. In de getto worden 15.000 mensen ondergebracht. Achter ieder raam moesten tenminste 4 Joodse mensen wonen. Het gevolg was dat er soms 12 mensen of meer een kamer deelden waarvan het oppervlak niet groot genoeg was om iedereen een slaapplaats te bieden. Op 30 mei 1942 vond de eerste deportatie plaats van 7.000 Joden. Niet naar Birkenau want dat bestaat dan nog niet. In juni 1942 worden 4.000 mensen naar Belzec gebracht alwaar gaskamers waren die met behulp van benzinemotoren gevuld werden met koolmonoxide. Periodiek werden er selecties en nieuwe deportaties uitgevoerd totdat op 14 maart 1943 het hele getto wordt geruimd. 8.000 inwoners gingen naar werkkamp Blaszow de overige 2.000 werden ter plaatse vermoord of naar Birkenau (het vernietigingskamp van Auschwitz) gestuurd.Onze gids vertelde over die laatste 2.000 man de meest gruwelijke verhalen. Om kogels te sparen werden zieke mensen uit het raam geduwd en vielen op de mensen die onderweg waren om gedeporteerd te worden. Jongeren werden in rijen van 5 opgesteld om ze met 1 kogel te doden en de jongste kinderen werden in kratten gegooid om levend begraven te worden.Schindler die de DEF in 1939 voor een schappelijke prijs overneemt van de oorspronkelijke Joodse eigenaren heeft in eerste instantie vooral een economisch doel. Onder invloed van zijn Joodse geldschieters wordt Schindler zich bewust van het vreselijke lot van zijn werknemers en zorgt voor een betere levensstandaard in de DEF dan in andere werkkampen (goeie maaltijden en geen geweld of ander misbruik). Ondertussen fêteert hij iedereen met enige invloed om inmenging van buitenaf te voorkomen.Op 3 juni 1942 komen desondanks een deel van zijn medewerkers niet opdagen omdat ze gedeporteerd zijn naar Auschwitz. Hij gaat persoonlijk naar het kamp om zo veel mogelijk van deze mensen weer terug te krijgen. Als hij er hoogte van krijgt dat er nog zo’n actie zal komen, organiseert hij voor de betreffende mensen een bedrijfsuitje naar de zoutfabriek (die dan nog geen toeristische attractie is zoals nu). In de mijn geeft hij hen allen een envelop die ze pas later open mogen maken en waarover ze met niemand mogen spreken. Hij spreekt ze toe dat hij hoopt dat ze ooit op een dag zullen begrijpen waarom. Hij ontslaat ze en geeft ze ruimte om te vertrekken voordat ze opgepakt worden. Als de grond onder zijn voeten te heet wordt, verhuist hij zijn fabriek met medeneming van 1.100 medewerkers naar Tsjechië.Als na de oorlog enkele joden terugkomen heerst er het communistische regime. Alle bezittingen zijn geconfisqueerd en in staatshanden en er heerst een vijandige sfeer. Het communistisch bewind weet met succes het verhaal te verspreiden dat Joden kindermoordenaars zijn waarop de Krakause bevolking een aantal overlevenden alsnog ombrengt. Tot op de dag van vandaag is er in heel Polen nog altijd strijd om de voormalig Joodse eigendommen die in de communistische tijd door anderen gebruikt/bewoond zijn. De vraag wiens recht sterker is, is nog altijd niet beantwoord. De 7 resterende synagoges, het voormalige badhuis en 2 begraafplaatsen in Krakau zijn wel weer in beheer bij de nu nog 600 Joodse inwoners.

Abonneer je hier op onze blog:

Abonneren