Geschiedenisles 3

Nog één keer de Grieks Macedonische kwestie en een blik op het voormalig Joegoslavië

We waren even stil de afgelopen dagen. De verwachtte verhuizing van mijn vader naar een verpleeghuis vroeg om aandacht. Hoewel we wisten dat en wat eraan kwam, is het toch ingrijpend als het zover is. Eerst praktisch het nodige gedoe, maar vooral emotioneel gaat het dieper en verder dan bij de voorbereiding. Verdriet en onzekerheid bij alle betrokkenen. Dan kunnen we nog zover weg zijn, zelfs wij ontkomen er niet aan. ‘Verdriet ijvert met opluchting en verzet met berusting’ schreef ik aan mijn zussen. En ondertussen laveren we met z’n allen door de hobbels van elke dag. Wij prijzen onszelf gelukkig dat we mogen fietsen wat ruimte geeft in het hoofd. Zo kwamen we afgelopen dinsdag aan in Skopje (voor wie het even niet scherp heeft: de hoofdstad van Noord Macedonië) waar we 2 nachten in de warmshower van Predrag / het kantoor van Predrag en Antonio mochten overnachten – ‘want dat staat toch leeg van 17-9u’ -. Predrag is helemaal gek van fiets(techniek)en en denkt dat hij de eerste is in Noord Macedonië met een tricycle. Dat leidde uiteraard meteen tot een mooie klik.

Wij hadden een lijstje boodschappen te doen (iets met een isolatiematje en een vervanging van onze douchezak) en wilden de oude Ottomaanse wijk van de stad zien. We werden super vriendelijk ontvangen zowel in de islamitische theeshop als bij de orthodoxe kerk uit de 14e eeuw die het hart vormde van het verzet tegen de Ottomanen.

In Macedonië hadden we al verschillende keren overdekte markten gezien, maar in deze islamitische wijk gaf de overdekte markt ons een associatie met het Midden Oosten. Of misschien is het andersom. Voelen we de islamitische invloed op beide plekken.

Hoe dan ook wekt het geen heel welvarende indruk zeker niet als je het vergelijkt met het centrum van de stad dat sinds het uiteenvallen van Joegoslavië in 1991-1992 is aangekleed met beelden van eigentijdse schrijvers en kunstenaars en natuurlijk een enórm beeld van Alexander de Grote. Aanleiding voor een mooi gesprek ‘s avonds met onze gastheer die het maar niks vindt dat er zoveel (geleend) geld is uitgegeven waarmee de generaties van de toekomst worden belast terwijl de kwaliteit te wensen overlaat.

Alleen het beeld van Alexander de Grote kan zijn goedkeuring wegdragen. Want Alexander mag dan op huidig Grieks grondgebied geboren zijn, maar dat was toen deel van Macedonië. En Phillip II en zijn zoon Alexander waren etnisch (blank en blond) en cultureel (gericht op macht en kracht) echte Macedoniers; heel anders dan de Hellenisten (donker van huid en haar met de verfijning van de griekse lycea/filosofie/democratie). Aldus onze host.

Alexander ging in de leer bij Aristoteles omdat de Macedoniers de ambitie hadden om beide werelden te verenigen – wat uiteindelijk ook lukte natuurlijk -.

Daar hebben we het weer, de strijd om de macht op om de Balkan, maar nu vanaf de Macedonische kant belicht. Het mag zich in de 3e eeuw voor Christus afgespeeld hebben, het blijft een actueel thema. Achteraf realiseerden we ons dat we niet spraken over wat de relatie is tussen de etnische Macedoniers van toen en die van nu die we Slavisch noemen. Wel vertelde Predrag over de typische Macedonische manier van oorlogsvoering met reflecterende schilden die de vijand moesten verblinden bij de aanval vanuit het westen in de felle vroege ochtendzon.

Van lieverlee komen we aan bij de recentere geschiedenis en wat we die middag in de oude wijk zagen. 25% van de Macedonische bevolking is Albanees (moslim). De Albanezen spreken (tot in het parlement) een andere taal, gaan naar eigen scholen en kennen een eigen rechtssysteem. Voor hen betekent de bevrijding van de Ottomanen iets heel anders dan voor de Orthodoxen. Voor de gewone man op straat gaat het samenleven desondanks heel goed, maar politiek en externe machten entameren de verschillen (hè, dat geluid herkennen we uit Elbasan) en vormt de bron van het uiteenvallen van Joegoslavië. Van hem had het niet gehoeven. ‘Juist de samenwerking maakt de Balkan sterk.’ Daarbij refereert Pedrag aan de moslims in Bosnië die onafhankelijk wilden zijn ‘maar ja, kan je ze dat kwalijk nemen? Juist zij zijn op grote schaal uitgemoord’. Ook geeft hij zijn beeld van Joegoslavië onder Tito. Tito laveerde tussen West Europa en de Sovjet Unie. Was zo slecht nog niet. Ook nu is er in Servië meer ruimte om naar beide kanten van de oorlog in Oekraïne te kijken dan in de landen die de nabijheid met de EU zoeken (zoals Noord Macedonië). En toen wij opmerkten dat we onderweg de invloeden van China hadden waargenomen (bij de aanleg van een nieuwe weg) en refereerden aan de zogenaamde nieuwe zijderoute – nu van oost naar west – herkende hij dat, maar op basis van ervaring met een samenleving onder Tito, zonder zorgen.

Zo ook hier dus wordt de beleving van het heden gekleurd door ervaring uit het verleden en de context waarin je leeft.

De volgende dag fietsen we door een typisch Albanees dorpje waar de recente geschiedenis nog tastbaar is. We zien in een paar huizen een groot aantal kogelgaten. Het geeft ons een onrustig gevoel.

Abonneer je hier op onze blog:

Abonneren